ماکیو نگهبان استوار دره خان

ماکێو نگاهبان استوار دره خان
دکتر شفیع بهرامیان

ماکیو

به گمانم ٣٠ سال از نخستین باری که از مسیر دره زیبای جاده‌ی اشنویه به ارومیه گذر کرده‌ام، گذشته باشد.

در همه این سال‌ها، و هر بار که مجدداُ مسافر این مسافت ۷۰ کیلومتری دو شهر کهن و تاریخی می‌شوم ، مسحور زیبایی و تنوع طبیعت آنم و این حس هرگز کهنه و تکراری نمی‌شود. چه اینکه در هر یک از چهارفصل، این دره، جذابیت‌های ویژه و تازه‌ای برای هر رهگذری دارد.

شهرستان‌های ارومیه (بویژه جنوب و بخش بزرگ سیلوانا) و اشنویه را می‌توان بهشت کوهنوردی شمال غرب کشور نامید؛

چراکه ظرفیت‌های این دو منطقه، باوجود کوه‌ها و دره‌های زیبا و مرتفع، در مقایسه با سایر مناطق ، بسیار ویژه و ممتاز بوده و در هر سوی و جهت که اراده کنی، دره‌ای زیبا و بکر، و یا کوهی استوار و بلند، مهربانانه میزبانی‌ات می‌کند.

در سومین جمعه از آبان سال ۱۴۰۲ ، و برای گرامیداشت کوهنوردان فقیدی که اکنون در میان ما نیستند، پس از پیمودن روستاهایی چون دشت باراندێز و باڵانیش و کوکیا و قاسملو و دێرین قەڵا (قلعه دیرین و کهن) و باڕۆژ یا به‌ر ڕۆژ (رو به آفتاب) بەر بەڕان یا به‌رده به‌ران(رو به صخره و سنگ‌ها یا قوچ نر) و دره‌ی خان (دره‌ی امیرخان لپ زێڕین برادۆستی) در ۳۷ کیلومتری ارومیه، صعودی مشترک با حضور بیش از ۱۰ باشگاه کوهنوردی این شهر (ازجمله میربُهال ارومیه، اَورین، زاگرس، فرهنگیان، چهل میر شهیدان، بز سینا، بِنار زیوه، ستاره لوند و…) به بلندترین کوه مشرف بر دره قاسملو یعنی «ماکێو» (Makew) انجام گرفت.

وجه‌ تسمیه ماکیو

وجه‌تسمیه «ماکِو»(ماکێو) احتمالاً کوتاه شده «ماک‌کِو» به معنای کوه مادر، کوه اصلی یا کوه دارای شکاف و اشکفت و یا دارای دیواره سنگی صاف و عمود است.

برخلاف کێو یا کِو که در زبان کُردی  تنها معنای کوه یا ارتفاع و تپه می‌دهد.

اما «ما» در زبان کُردی معانی بسیاری دارد؛ هژار موکریانی در فرهنگ نفیس هه‌نبانه بۆرینه در باب واژه‌ی «ما» می‌نویسد: «ما: ماندگار شد، زیست، بقیه ماند، امکان دارد، مگر می‌شود؟  چرا؟  مادینه، مادر، اصل، اساس، کوه‌سنگی، شکاف بزرگ در کوه، و…»

رحیم اشنویی محمودزاده هم در صفحه ۹۰۳ جلد دوم کتاب «معانی بعضی از اسامی مادی کردی و پژوهش تاریخی آنها» در باب این کوه می‌نویسد:

«دوله‌ما یا دره مان از زمین‌های روستای دولمه نزدیک به ساحل دریاچه سرچشمه گرفته و به کوهستان وسیع و سرسبز و خرم و پر آب «ماکِو» (ترجمه ترکی آن ماه‌داغی) منتهی می‌شود…. کوه در کردی کیو kew و در ترکی «داغ» گفته میشود.

ماه‌داغی ترجمه  ترکی ماکِو(‏Makew) میباشد….ماکِو در شرق دره‌ی قاسملو در ۳۵ کیلومتری جنوب اورمیه قرار دارد.»

وی در صفحه ۳۸۶ کتاب «بعضی از اسامی کهن و ایرانی در زبان کُردی» اسم این کوه را ماکِو می‌نویسد.

البته در سنوات اخیر برخی نیز این کوه را با اسامی جدیدی چون کوه مانگ (چیای مانگ) مادکوه و ماه‌داغی نامبرده‌اند.

این کوه دقیقا بین روستای سیلان و دره «نژده رِ» قرار گرفته، و بر فراز قله‌ی آن می‌توان به راحتی بُزسینای مرگور و داڵان‌پر، عاز و حتی کێله‌شین و سپی‌ڕێز، و همچنین مجموعه‌ی قلل رشته کوه زاگرس و دره زیبای خان و منطقه ارومیه و دشت کم ارتفاع «دوله ما» در کرانه‌های غربی دریاچه ارومیه (محمودزاده اشنوئی دوله ما را «دره ماننا» معنا کرده است) را دید.

ارتفاع ماکیو

ماکێو ارتفاعی حدوداً ۲۵۰۰ متری از سطح دریا دارد.

(ارتفاع آن را از ۲۳۵۰ تا ۲۷۰۰ متغیر نوشته‌اند). رفتن به این قله نهایتاً ۲ ساعت طول کشیده و پس از صعود، با پیمودن خط‌الرأس نهایی در ضلع شرقی، می‌توان چندین غار و شکاف بزرگ را در دل کوه مشاهده کرد.

می‌توان در سمت دیگر، یعنی ضلع جنوبی ، در دره‌ی بسیار سرسبز با چشمه‌ها و آب جاری نژده رِ (نژد یا نژده در زبان کردی به معنای حمله غافلگیرانه یا شبیخون است و رِ نیز به معنای راه است، به عبارتی نژدە رێ یعنی راه شبیخون یا حمله غافلگیرانه) فرود آمد.

این قله در ضلع غربی خود دارای یک گرده سنگی است که مکانی مناسب برای صعود فنی به قله در فصول خشک، و تمرینات یخ و سنگ (درای تولینگ) در زمستان است.

ماه داغی,,غار زیبای ماه داغی در ارومیه,Mah Mountain,

,کوه مانگ,مانگ,کوه مانگ ارومیه,مانگ ارومیه,

ماه داغی ارومیه,ماکیو ارومیه,کوه ماکیو ارومیه,

ارتفاع کوه ماکیو,ارتفاع کوه ماه داغی,ماکێو,,چیای مانگ,چیای ماکیو,

ارتفاع چیای ماکیو,

کوههای ارومیه,لیست کوههای ارومیه,

کوهنوردان ارومیه,لیست کوههای ارومیه,

دره قاسملو,کوههای دره قاسملو ارومیه,Makew,

کوههای بین ارومیه و اشنویه,

نژده,روستای سیلان ,روستاهای دره قاسملو

روستای سیلان ارومیه,

لیست مشاغل اعضای باشگاه میربهال ارومیه

ماکیو نگهبان استوار دره خان,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

اینستاگرام باشگاه میربهال