سمه دیران غاری عجیب و شگفت انگیز از افسانه تا واقعیت
✍ ایوب بادپا
سالهای سال بود اسم غار سمه دیران را می شنیدم و افسانه و داستان های زیادی در این باره گفته می‌شد ولی هیچ وقت فرصت نشده بود این غار شگفت انگیز را از نزدیک ببینم
بالاخره در روز پنجشنبه مورخه ۱۴۰۲/۰۷/۱۳ برای دیدن این غار ، در کنار استاد آراز هاشمی زاد مربی و مدرس کوهنوردی از مهاباد و استاد داوود پاویر مربی و مدرس کوهنوردی از ارومیه و بنده ایوب بادپا عازم شهر ماکو شدیم
ساعت پنج صبح از ارومیه حرکت کرده و ساعت ۱۰ صبح به روستای پنجرلو منطقه بورالان شهر ماکو رسیدیم
و از آنجا دو نفر از افراد محلی به ما ملحق شده و با ماشین سایپای آنها تا دهنه غار رفتیم غار در منطقه بورالان و شهر ماکو و در غرب روستای بری و در دامنه شرقی کوه های زیبا و پر برف ارارات و در نزدیکی مرز ایران و آذربایجان و ترکیه و ارمنستان قرار دارد
و شهرها و مناطق این کشورها از این نقطه با چشم غیر مسلح هم خوب دیده می‌شوند در ساعت ۱۰:۴۰ با راهنمایی آقای فهیم بادپا راهنمای محلی وارد غار شدیم و آقای مصطفی ولیلو قزلباش هم در بیرون غار علاوه بر مراقبت از وسایل و ماشین برای احتمالات ماند.
موقعیت غار
این غار در عمق تقریبا ۳۰۰ متری زمین قرار دارد و حدود ۵ کیلومتر طول دارد و ارتفاع آن در نقاط مختلف از ۴و۵ متر تا ۳۰ متر هست و عرض آن از ۴ متر تا ۱۵ متر می رسد .
همان ابتدا غار شیب زیادی دارد و بعد از حدود ۱۰۰ متر کاملا تاریک هست و بدون نور مصنوعی حتی نمیشه یک قدم برداشت.
نشان اتش فشانی بودن غار سمه دیران کاملا مشخص هست و در نوع سنگ های غار کاملا نمو دارد .
به محض وارد شدن به غار آثار نگهداری گوسفند در فصول سرد در غار دیده میشود و تا صدمتری اثرش هست .
کف غار که مواد مذاب سرد شده ، صاف بوده ولی در بیشتر قسمت ها کف به دلیل ریزش سنگ ها از دیواره ها و سقف ، کف کاملا ناهموار و پر از سنگ های کوچک و بزرگ و صخره ها هست که این ریزش به دلایل مختلف از جمله زلزله بود و حداقل چند سال قدمت دارد که راه رفتن و حرکت را خیلی سخت می کند .
در طول مسیر غار چند نقطه غار بصورت چند طبقه هست و حفره ها درسقف دیده میشود و البته در کف آن هم بعد از حدود یک ساعت و نیم حرکت یک فرو رفتگی بزرگ دارد که برای ادامه و حرکت باید از آن گذشت که فرود و بالا رفتن از آن سخت و نیاز به ابزار دارد که حدود شش متری هست .
سمه دیران
البته آنجا نردبانی چوبی برای فرود و بالا رفتن هست که نیاز به احتیاط و استفاده از ابزار جانبی دارد چون چوبش پوسیده و خطر دارد .
در طول مسیر چند تپه چند متری از فضولات خفاش دیده میشود که نشان دهنده شکل گیری آنها از ابتدای غار بوده و همچنین در آن تجزیه وجود ندارد و به قارچ تبدیل میشود.
در غار هیچ اثری از آب نیست و تنها بر اثر بخار فضولات خفاش چند نقطه نم و قطرات آب دیده میشود و کف غار را در چند نقطه کمی لغزنده و نمدار کرده هست.
آثار عبور انسان مثل همیشه با نوشتن اسم بر روی سنگ ها دیده میشود و همچنین احتمال نقشه برداری آن با توجه به علائم موجود می ر‌ود .
غاری عجیب و ناشناخته در شمالغرب کشور
بالاخره بعد از ۲ ساعت و ربع به آخرش رسیدیم و با گرفتن چند عکس یادگاری برگشتیم و ساعت ۱۵ و ۳۰ دقیقه از غار خارج شدیم و این غارنوردی هیجان انگیز به پایان رسید و بعد از کمی استراحت و خوردن میوه و آب راه ارومیه را در پیش گرفتیم
این غار ارزش تاریخی و گردشگری زیادی دارد که باید توسط مورخان و جغرافیدانان برجسته مورد بررسی قرار گیرد و همچنین با توجه به نزدیکی آن به روستای بری با کمترین هزینه میتوان آن را به یک مکان گردشگری بزرگ در استان و کشور تبدیل کرد و از آن برای رونق منطقه استفاده کرد
در اطراف این غار و با فاصله حدود یک کیلومتری چندین غار بزرگ دیگر هم وجود دارند و در بعضی از آنها آثار سکونت هم دیده میشود
البته در خصوص وجه تسمیه این غار با توجه به بافت جمعیتی فعلی که کورد زبان هستند و همچنین قبلا زمان خیلی دور که در این منطقه مسیحیان زندگی داشته اند ، دو نکته هست :
ممکن هست سمه دیوان باشد که در اثر زمان سمه دیران شده که در زبان کوردی به معنای جای پای دیوهاست با توجه به دید افسانه ای در بین کوردها که این بزرگی و فرورفتگی را جای پای دیو گفته باشند این احتمال بیشتر هست
احتمالا سمو دیران هم باشد که سمو به معنای اسماعیل یا شموعیل بوده و دیر به معنای کلیسا هست که سمو کشیش دیر بوده و از قدیم به این نام باقی مانده است
