چیایێ رەشێ نازییێ ؛‍ نگاهبان تمدنی به قدمت ۴۰ هزار سال

🔰 ‍ چیایێ رەشێ نازییێ ؛‍ نگاهبان تمدنی به قدمت ۴۰ هزار سال

⛰ آموخته‌ایم که کتاب بسیار به ما  می‌آموزد و تونلی است به تجربیات و مواریث زندگی و فرهنگ و تاریخ مردمانی که صدها و بل هزاران و ده‌ها هزار سال در جغرافیایی خاص زیسته‌اند.

بااین‌وجود مطالعه، اثری یک‌بعدی بر خاطر و روان انسان دارد و اگر بخواهی به شکلی ملموس و عینی‌تر به دل تاریخ یک منطقه سفر کنی البته کار دشواری نیست؛ کافی است بند پوتین‌هایت را محکم ببندی و کوله کوهنوردی‌ات را برداری و روانه دل تاریخ شوی!

🏔 این بار با همنوردان باشگاه کوهنوردی “میربُهال ارومیه” عازم سفر به قدیمی‌ترین سکونتگاه بشری شمال غرب یعنی حوزه رودخانه نازی (چەمێ نازییێ / Çemê Nazîyê)در منطقه نازی (ناڤ لێ زێ / Nav lê zê) که بعدها و در یک سده اخیر به نازلو تغیر یافته است، شدیم.

غار تاریخی تمتمان

🏔 غار تاریخی “تمتمان” با حدود ۴۰ هزار سال تاریخ سکونت بشر، “قلعه اسماعیل خان اشکفتی” (معروف به قلعه اسماعیل‌آقا) و روستای بزرگی به همین نام، روستای تَپک (tepik) و صدالبته قبرستان بزرگ روستای تمتمان که یک راست انسان را به ۵۰۹ سال پیش و دشت چاردێران (چالدران) می‌برد؛ ۲۹ هزار ایرانی که در میانشان سلحشورانی از همین منطقه نیز بسیار بودند با خنجر و شمشیر به جنگ توپ و تفنگ سپاه ۱۰۰ هزار نفری عثمانی رفتند و با حماقت شاه اسماعیل صفوی حدود ۲۷ هزار نفر از آنان جانشان را فدای وطن کردند؛ نتیجه فاجعه‌بار بود؛ عثمانی حتی تبریز را هم تصرف کرد، همسر شاه صفوی به دست شاه سلطان سلیم عثمانی افتاد و قسمتی بزرگی از ایران که شامل کردستان کنونی ترکیه و عراق و سوریه بود در این جنگ به دست سپاه عثمانی افتاد و ضمیمه خاک آن شد؛ برخی کشته‌شدگان را به “شهیدگاه” اردبیل و قسمتی را که از ساکنان کُرد این منطقه بودند در قبرستان تاریخی روستای تمتمان به خاک سپردند! یادشان گرامی که برای آب‌وخاک خویش خونشان بر زمین ریخت.

نازلو

🏔 البته که آثار اورارتویی روستای اسماعیل خان اشکفتی و تمدن ۴۰ هزارساله غار تمتمان و آثار دیگر منطقه ازجمله روستای تَپک (تپوک امروزی) و دره قَرنسا (که‌ر نیسه= از که‌ره‌سوو در کردی آمده به معنای محلی که همیشه سایه است و آفتاب نمی‌گیرد) مرهون و مدیون رودخانه‌ای هستند که صدها هزار سال است در این منطقه جاری است؛ “چەمێ نازییێ” (Çemê Nazîyê) که به خاطرش کل منطقه “ناڤ زێ لێ” (Nav zê lê)خوانده می‌شد و به معنای محل میان‌رود است (ناڤ= داخل، میان / زێ= رودخانه، چەم،رووبار / لێ= مکان، محل). البته در طول زمان و با توجه به تغییرات سیاسی و حکومتی در دو سده اخیر نام رودخانه و منطقه مزبور از ” ناڤ زێ لێ ” به “نا زێ لێ ” و سپس “نازلی” و “نازی” و هم‌اینک “نازلو” تغییر داده شده است.

🏔 در سراسر منطقه و دره نازی (Nazî) مجموعه قلل استوار و صعب‌العبور تقریباً ۲۲۰۰ متری “چیایێ رَەش” (Çîyayê Reş) قرارگرفته که چونان قلعه و دژی نفوذناپذیر، نگاهبانی از تمدن حَجَر تا قَجری این دره سرسبز را برعهده داشته و دارد.

“چیا ” در زبان ساکنان این منطقه به معنای “کوه ”

و “رەش / رَش” به دو معنی “سیاه” یا “بزرگ” آمده است

و با توجه به وجود چندین قله صخره‌ای و دیواره‌های بزرگ و غیرقابل صعود این کوه می‌توان گفت که “رَش” در اینجا به معنای “بزرگ” استفاده‌شده است

براین اساس؛ “کوه بزرگ” ترجمه دقیق اسمی اصلی این کوه یعنی چیای رَش است که به‌ غلط برخی آن را به نام “کوه سیاه ” یا “قره‌ داغ” ترجمه کرده‌اند!

چیای رَش

🏔 چیای رَش یکی از کوه‌های شهرستان ارومیه بخش صومای برادوست دهستان برادوست است

که در ۲۳ کیلومتری شمال غربی مرکز شهر ارومیه و ۲ کیلومتری جنوب روستای قرنسا (كەرە سوو) واقع شده است.

برای صعود به چیای رَش دو مسیر وجود دارد:

مسیر اول از روستای کەرە سوو (قرنسا) با شیب ملایم و نسبتاً صخره‌ای؛

مسیر دوم از ابتدای حریم قانونی سد نازی با شیب تند و نسبتاً صخره‌ای؛

به همراه داشتن آب کافی برای صعود به این قله برای کوهنوردان و علاقه‌مندان شناخت فرهنگ و تاریخ این منطقه ضروری است.

صعود به سبلان 5 مرداد 1402

👈 لینک باشگاه کوهنوردی میربُهال ارومیه:

https://instagram.com/urmia_mirbohal_club?igshid=MzRlODBiNWFlZA==

شفیع بهرامیان

کوهنوردی,کوهنوردان ارومیه,باشگاه کوهنوردی در ارومیه ,

بهترین باشگاه کوهنوردی در ارومیه,گروه کوهنوردی در ارومیه,

باشگاه میربهال ارومیه,هیئت کوهنوردی ارومیه,کوهنورد,آموزش کوهنوردی در ارومیه,

معرفی کوههای ارومیه,کوههای ارومیه,لیست کوههای ارومیه,

کوههای شمالغرب,کوههای ایران,بلندترین کوههای ایران,ساوالان,,صعود به سبلان 5 مرداد 1402,,,,,,,,,